سیر اندیشه های عرفانی در رباعیّات بابا افضل، عین القضات همدانی و علاءالدوله سمنانی

عین القضات همدانی، باباافضل کاشانی و علاءالدوله سمنانی، از جمله عرفایی هستند که اندیشه های عرفانی خود را علاوه بر نثر در شعر و آن هم در نوع رباعی وارد کرده و به سرودن رباعی عرفانی شهرت یافته اند. این پژوهش با هدف بررسی اندیشه های عرفانی در رباعیات این سه شخصیت عارف و اندیشمند انجام یافته است. به یقین بررسی مضامین و اندیشه های عرفانی این سه عـارف بـزرگ اطلاعـات گران سنگی را عرضه می کند، که می توان بر اساس آن سیر مضامین رباعیات عارفانه را از قرن پنجم تا هشتم – که دوران شکفتگی عرفان و تصوف است- ترسیم کرد. تحقیق حاضر در دو فصل تنظیم شده است، فصل اول شامل مطالب مختصری در شرح احوال عرفا، فصل دوم بررسی اندیشه های عرفانی آنهاست که در این فصل به بیان مضامین مشترک و متفاوت رباعیات آنها پرداخته شده است. مهمترین مباحث این فصل شامل حال و مقام است. نگارنده در این تحقیق ضمن بررسی سیر مضامین عرفانی در رباعیات این سه شخصیت دریافته است که اندیشه های عرفانی در رباعیات عرفای مذکور تحولاتی اندک و محسوس را پشت سر نهاده است بعضی از این مضامین که بسیار اندک است، در طول سه قرن فراز و نشیبی را طی کرده تا به مرحله ی تثبیت و استحکام رسیده است. این نکته گفتنی است که مضامین و اندیشه های عرفانی در رباعیات باباافضل و علاءالدوله سمنانی بسیار مشابه است و حتی در جزئی ترین مسائل نیز مشترکند و اشتراک از اختلاف بیشتر است. اما عین القضات در رباعیات خود به بیان مضامینی پرداخته است که با دو عارف مذکور تفاوتهایی دارد.